Angst voor openbaarheid? Kans!

henriette loogmanWie wint 17 april de Galjaardprijs? De 1e winnaar in 2003 was de gemeente Amersfoort met ‘Eerste hulp bij Openbaarmaking’. Monique Neyzen interviewt Henriëtte Loogman die toen hoofd communicatie was.

Herinneringen Henriette Loogman 1e winnaar Galjaardprijs 2003:

“In 2003 wonnen we de 1e Galjaardprijs met ‘Eerste hulp bij Openbaarmaking’ van de gemeente Amersfoort. Een leidraad voor ambtenaren wat mogelijk is qua openbaarheid op grond van de Wob, de Wet openbaarheid van bestuur. Ik werkte er als hoofd communicatie”, zegt Henriëtte Loogman “en verbaasde me over de angst voor openbaarheid bij veel collega’s. Ambtenaren gaan er vaak heel krampachtig mee om, vanuit onzekerheid welke informatie ze kunnen geven en vrees voor risico’s. Communicatie heeft steeds uitgenodigd de problematiek te bespreken: ‘waar worstel je mee, waar zitten je twijfels, kom erover praten’. Als stimulans voor een cultuur van openheid zijn bijeenkomsten georganiseerd en is een leidraad gemaakt.”

Vernieuwend?

“Het adagium van de Wob is helder: documenten van bestuursorganen zijn in principe openbaar, tenzij… Daarom wilden we een leidraad bieden die uitgaat van maximale openbaarheid en toch bewust maakt wat je niet kan zeggen. Een eenvoudig hulpmiddel op basis van praktijkervaringen. Zoiets bestond niet. Met een positieve insteek, in plaats van dat je vanuit angst opereert. Dat is volgens mij precies wat de commissie Biesheuvel -die de basis voor de WOB heeft gelegd- wilde: een open houding is belangrijker dan de regels.”

Effectief?

“Openheid kan positief werken voor je reputatie. Omgekeerd loop je als overheid makkelijk reputatieschade op als het lijkt dat je informatie achterhoudt omdat je dingen niet openbaar maakt. Onze aanpak had effect. Binnen de gemeente ging men anders tegen vraagstukken van openbaarheid aankijken, en er meer ontspannen mee om. Niet meer: ‘wat kan ik geheim houden, maar wat kan ik prijs geven’. Meer in de geest van de Wob. Ook kreeg de juridische afdeling minder vragen en daalde toen het aantal Wob verzoeken bij de gemeente tot 2 à 3 per jaar. Extreem weinig voor een gemeente van de grootte van Amersfoort.”

Inspirerend?

“Het winnen van de Galjaardprijs was een grote verassing indertijd. Het leuke is, dat het bevestigt dat je intern wat hebt bereikt. Daarna kregen ook andere gemeenten veel belangstelling voor onze aanpak. De folder met de leidraad is bij 100 gemeenten weggezet. De leidraad is toen met behulp van Rein van Gisteren van Tappan gedigitaliseerd, zodat je de verschillende stappen digitaal kan aflopen. Afvinken, wat kan wel, wat kan niet. Het product was vooral voor beleidsmedewerkers en juristen bedoeld en is ook bij de beroepsvereniging van juristen uitgezet. Ja, het heeft toen zeker anderen geïnspireerd.”

Actualiteit

“Het onderwerp blijft actueel. De ROB waar ik nu werk heeft het advies uitgebracht: Gij zult openbaar maken.” (sept. 2012). De raad adviseert de Wob te herzien, actieve openbaarheid te versterken en toegankelijkheid van overheidsinformatie te verbeteren. “Met openheid als uitgangspunt kan je veel winnen. Bij de gemeente heb ik toen al de positieve effecten van een cultuur van openheid gemerkt. Hopelijk is de Wob binnen een jaar gemoderniseerd.”

Monique Neyzen
Neyzen Communicatie Advies & Management / Galjaardteam

Download “Gij zult openbaar maken – Naar een volwassen omgang met overheidsinformatie”, PDF document – 96 pagina’s – 260 kB
Advies Raad voor het openbaar bestuur – september 2012